زاویه متفاوت

بسم الله الرحمن الرحیم

(جمع‌بندی بحث)

اکنون با نکاتی که طرح شد می‌توان بحث را به صورت زیر سامان داد:

وقتی گفته می‌شود: «من به عقیده‌ی شما احترام می‌گذارم» ممکن است در واقع منظور گوینده حالتهای زیر باشد:

1- «من عقیده‌ی شما را در فضای علمی محترم می‌دانم».

(احترامی که واقعاً مربوط به خود عقیده باشد نیز از همین زاویه قابل فهم است).

در اینصورت خود محترم شمرده شدن در فضای علمی نیز یا به خاطر منبع،یا به خاطر روش، و یا به خاطر هر دو است.

احترام به فرضیّات کودکانه هم مصداقی از احترام علمی به خاطر روش است؛ زیرا برای فرضیه‌پردازی نیازمند تفکّر خلاّق هستیم و این روش (=تفکّر خلاّق) برای تولید فرضیه، در فضاهای علمی به رسمیت شناخته شده است.

2- «من عقیده‌ی شما را به خاطر کارکرد و اثرش محترم می‌دانم».

در جایی هم که افراد به صورت مسالمت آمیز با هم زندگی می‌کنند و با یکدیگر مدارا می‌کنند، احترام به عقیده به خاطر اثر آن یعنی کاهش هزینه‌های اضافی می‌باشد، بنابراین این مورد نیز از مصادیق احترام عملی است.

3- «من شخص شما را محترم می‌دانم».

(این معنایی است که کمتر در عرف مردم قصد می‌شود و تنها به صورت یک احتمال بیان شد.)

در این صورت «احترام به عقیده …» عبارتی مجازی خواهد بود و احترام حقیقتاً ربطی به عقیده نخواهد داشت.

بسم الله الرحمن الرحیم

(احترام علمی، از منظر روش علم و خلاّقیّت)

یکی از مراحل ابتدایی در تولید علم، فرضیه پردازی است؛ در این مرحله از هیچ فرضیه‌ای حتی کودکانه نباید چشم پوشید.

همچنین در فضای بحث خلاّقیّت توصیه می‌شود که مانند یک کودک فکر کنید تا بتوانید از قالب‌های ذهنی ناکارآمد خارج شوید.

منظور من از طرح این دو نکته این بود که بگویم در این دو فضا حتی نظرات کودکانه! هم قابل توجه هستند؛ بنابراین می‌توان گفت از این زاویه هم مورد احترام هستند. این احترام زمانی بیشتر حس می‌شود که می‌بینیم در کنار فرضیه‌های عالمان یک رشته، از فرضیه‌های نوآموختگان آن رشته نیز استفاده می‌شود.

هرچند این داستانِ تمثیلی ارتباط مستقیمی با بحث ما ندارد اما نمونه‌ی شیرینی است از یک کار خلاّقانه و کودکانه، و این هم داستان:

پدر روزنامه مي‌خواند اما پسر كوچكش مدام مزاحمش مي‌شد. حوصله‌ی پدر سر رفت و صفحه‌اي از روزنامه را كه نقشه‌ی جهان را نمايش مي‌داد جدا و قطعه قطعه كرد و به پسرش داد. بعد پسرش را صدا زد و گفت:

«بيا! كاري برايت دارم. يك نقشه‌ی دنيا به تو مي‌دهم، ببينم مي‌تواني آن را دقيقاً همان طور كه هست بچيني؟»

و دوباره سراغ روزنامه‌اش رفت. مي‌دانست پسرش تمام روز گرفتار اين كار است. اما يك ربع بعد!، پسرك با نقشه‌ی كامل برگشت.

پدر با تعجب پرسيد: «مادرت به تو جغرافي ياد داده؟»

پسر جواب داد: «جغرافي ديگر چيست؟ پشت اين صفحه عکس يك آدم بود. وقتي توانستم آن آدم را دوباره بسازم، دنيا را هم دوباره ساختم.»

ادامه دارد…

بسم الله الرحمن الرحیم

(احترام علمی و عملی)

یک چیزی که خیلی در بین مردم رایج شده این است که وقتی با یک نفر مخالفتی می شود به او می‌گویند:

«… اما به عقیده‌ی شما احترام می‌گذارم.»

سؤال اینجاست که به دور از نگاه کلیشه‌ای به این موضوع، چه معنایی برای این جمله می‌توان در نظر گرفت؟

احترام (= حرمت نگه داشتن و پاس داشتن) در چنین جاهایی می‌تواند به دو گونه معنا شود:

1- احترام علمی: به معنای «معتبر شناخته شدن یک نظر و عقیده در فضای علمی»

2- احترام عملی: به معنای «به کار گرفتن آن نظر» یا حداقل به معنای «اجازه دادن به آن نظر برای حضور عملی در فضاهای فردی و اجتماعی».

خواندن ادامه این مطلب »