بسم الله الرحمن الرحیم
(جمع‌بندی بحث)
اکنون با نکاتی که طرح شد می‌توان بحث را به صورت زیر سامان داد:
وقتی گفته می‌شود: «من به عقیده‌ی شما احترام می‌گذارم» ممکن است در واقع منظور گوینده حالتهای زیر باشد:
1- «من عقیده‌ی شما را در فضای علمی محترم می‌دانم».
(احترامی که واقعاً مربوط به خود عقیده باشد نیز از همین زاویه قابل فهم است).
در اینصورت خود محترم شمرده شدن در فضای علمی نیز یا به خاطر منبع،یا به خاطر روش، و یا به خاطر هر دو است.
احترام به فرضیّات کودکانه هم مصداقی از احترام علمی به خاطر روش است؛ زیرا برای فرضیه‌پردازی نیازمند تفکّر خلاّق هستیم و این روش (=تفکّر خلاّق) برای تولید فرضیه، در فضاهای علمی به رسمیت شناخته شده است.
2- «من عقیده‌ی شما را به خاطر کارکرد و اثرش محترم می‌دانم».
در جایی هم که افراد به صورت مسالمت آمیز با هم زندگی می‌کنند و با یکدیگر مدارا می‌کنند، احترام به عقیده به خاطر اثر آن یعنی کاهش هزینه‌های اضافی می‌باشد، بنابراین این مورد نیز از مصادیق احترام عملی است.
3- «من شخص شما را محترم می‌دانم».
(این معنایی است که کمتر در عرف مردم قصد می‌شود و تنها به صورت یک احتمال بیان شد.)
در این صورت «احترام به عقیده …» عبارتی مجازی خواهد بود و احترام حقیقتاً ربطی به عقیده نخواهد داشت.
